Tại sao Trung Đông lại quan trọng đối với Obama?

Trong khắp vùng này, các ngọn gió thay đổi đem lại cả sự hứa hẹn lẫn hiểm nguy. Vì vậy, ông Obama coi chuyến thăm này như một cơ hội để tái khẳng định mối liên kết không gì phá vỡ được giữa hai quốc gia Mỹ – Israel.

Tổng thống Mỹ Barack Obama đi qua hàng quân danh dự cùng Tổng thống Israel Shimon Peres trong chuyến công du Trung Đông của ông, tại phi trường quốc tế Gurion gần Tel Aviv, Israel, hôm 20.3. Ảnh: Getty Images

Ngày 20.3, ông Barack Obama bắt đầu chuyến công du đầu tiên kể từ 2008, kéo dài bốn ngày tại Trung Đông trên cương vị tổng thống Mỹ. Chặng dừng chân trước tiên dĩ nhiên là Israel, rồi tới Palestine và sau đó đến Jordan vào cuối tuần. Giới quan sát cho rằng, chuyến đi mang tính “thăm dò” này sẽ tái thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế đối với tiến trình hoà bình Israel – Palestine. Chiến sự ở Syria và vấn đề hạt nhân của Iran cũng là những chủ đề chính trong các cuộc hội đàm.

Nhưng những mục tiêu bao quát hơn là ông Obama muốn được nhớ đến như một vị tổng thống đã chấm dứt hai cuộc chiến tranh, khôi phục hình ảnh và tầm ảnh hưởng của Mỹ trên thế giới, khai triển chiến lược Á tâm, tiêu diệt đầu não của al-Qaeda và xây dựng nền tảng cho một kỷ nguyên không phổ biến hạt nhân.

Hãng AFP đánh giá, di sản toàn cầu mà Tổng thống Obama muốn để lại sau khi rời Nhà Trắng vào năm 2017 sẽ được định hình trong chuyến công du nước ngoài này.

Một cuộc thăm dò dư luận của tờ The Jerusalem Post cho thấy có đến 36% cho rằng ông Obama thiên về phía Palestine hơn là Israel, chỉ có 26% suy nghĩ ngược lại. Chương trình nghị sự giữa Tổng thống Mỹ với Tổng thống Israel Shimon Peres và Thủ tướng Netanyahu bao gồm các hồ sơ lớn: Iran, Syria và tranh chấp Israel – Palestine.

Cho dù Mỹ và Israel vẫn khẳng định là công cuộc hợp tác an ninh, kinh tế, tình báo giữa hai nước đã được tăng cường hơn bao giờ hết, nhưng người dân Israel vẫn tỏ ra nghi kỵ đối với ông Obama. Nhiều người đánh giá ông không có cảm tình với Israel như các vị tiền nhiệm Bill Clinton hay Jimmy Carter. Trong nhiệm kỳ hiện nay, tổng thống Mỹ thường nhấn Trung Đông được theo dõi kỹ, không chỉ ở Israel mà cả ở Mỹ. Ông bị chỉ trích là đã không đi thăm Israel trong nhiệm kỳ đầu tiên. Với chuyến đi này, ông muốn đánh bạt dư luận cho rằng ông không đủ thân thiết với Israel.

Trưởng đoàn đàm phán Palestine Saeb Erekat từ chối bình luận về chuyến công du của ông Obama, song ông cho biết Palestine sẽ trình bày ngắn gọn các đề nghị của họ đối với ông Obama. Ông Erekat cho rằng Tổng thống Obama và thế giới cần gây áp lực để Israel thừa nhận giải pháp hai nhà nước theo đường biên giới 1967. Một nguồn thạo tin Palestine cho biết, chính quyền Mỹ đã nói với đoàn đại biểu Palestine rằng chuyến thăm của Tổng thống Obama sẽ tập trung vào việc tìm hiểu tình hình các bên và chuẩn bị cơ sở thích hợp để tái khởi động các cuộc đàm phán hoà bình vốn đang giẫm chân tại chỗ. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ cố làm giảm trông đợi rằng Tổng thống Obama sẽ cố đạt được tiến triển trong việc tái khởi động tiến trình hoà bình giữa Israel và Palestine. Những người ủng hộ các khu định cư của người Do Thái là lực lượng lớn trong chính phủ liên minh của Israel hiện nay.

Cuối cùng thì ông Obama và các nhà lãnh đạo Israel đã tái khẳng định sức mạnh của liên minh Hoa Kỳ – Israel. Tổng thống Obama giải thích lý do ông chọn Israel làm chặng dừng đầu tiên trong chuyến công du nước ngoài này: “Trong khắp vùng này, các ngọn gió thay đổi đem lại cả sự hứa hẹn lẫn hiểm nguy. Vì vậy tôi coi chuyến thăm như một cơ hội để tái khẳng định mối liên kết không gì phá vỡ được giữa hai quốc gia chúng ta, và một lần nữa nói lên cam kết bất di bất dịch của Mỹ đối với nền an ninh của Israel và nói chuyện thẳng với nhân dân Israel và các nước láng giềng của các bạn”. Thủ tướng Netanyahu tuyên bố ông có một thông điệp chủ yếu gửi cho ông Obama và nhân dân Mỹ: “Cảm ơn các bạn. Cảm ơn các bạn đã sát cánh cùng Israel vào thời điểm thay đổi lịch sử ở Trung Ðông. Cảm ơn các bạn đã khẳng định dứt khoát quyền của Israel được tự vệ, một mình, chống lại mọi mối đe doạ”.

Trần Hiếu Chân